Η ΑΡΧΑΙΑ ΑΙΓΙΝΑ

Η μυθολογική παράδοση θέλει την Αίγινα να έχει πάρει το όνομα της από τη νύμφη Αίγινα. Η νύμφη Αίγινα ήταν κόρη του Ασωπού ποταμού και της Μετώπης. Την άρπαξε ο Δίας όπως τόσες και τόσες θνητές που του άρεσαν και την έφερε στο νησί που τότε ονόμαζονταν σύμφωνα με διάφορες πηγές (Ηρόδοτος, Πίνδαρος, Στράβωνας), Οινώνη, Οινώνα ή Οινοπία. Ο Δίας έκανε με την Αίγινα ένα γιο τον Αιακό, που από την εκδικητική μανία της Ήρας βρέθηκε μόνος του στο νησί και γιαυτό παρακάλεσε τον πατέρα του να μεταμορφώσει τα μυρμήγκια σε ανθρώπους. Έτσι απόκτησε η Αίγινα τους πρώτους της κατοίκους, τους Μυρμιδόνες.

Πολλοί ερευνητές συμφωνούν ότι αυτή η μυθολογική παράδοση αλλά και όλη η ομάδα των μύθων των Αιακίδων που έχει και μεγάλη σχέση με τα ομηρικά έπη είναι απλά μια παράδοση που δημιουργήθηκε για να δικαιολογήσει την καταγωγή τους από την Αίγινα και απηχεί τις μνήμες από την κάθοδο των ελληνικών φύλων προς τα νότια και την κατάκτηση της Αίγινας από τους Μυρμιδόνες που η κοιτίδα τους ήταν η Θεσσαλία. Στη Θεσσαλία άλλωστε υπάρχει από τα πολύ παλιά χρόνια, ποταμός Ασωπός και πόλη με το όνομα Αιγίνιον.

Ο Αιακός, ο πρώτος βασιλιάς της Αίγινας, απόκτησε τρεις γιούς. Τον Πηλέα και τον Τελαμώνα από την Ενδηίδα και τον Φώκο από την Νηριήδα Ψαμάθη που μάταια μεταμόρφωθηκε σε φώκια για να αποκρούσει τον έρωτα του. Τα δύο μεγαλύτερα αδέρφια όμως επειδή ζήλευαν την αγάπη του πατέρα τους για τον μικρό τους αδερφό, τον σκότωσαν σε έναν αγώνα δισκοβολίας και γι'αυτό το λόγο ο Αιακός τους έδιωξε από την Αίγινα. Ο Τελαμώνας πήγε στην Σαλαμίνα και ο Πηλέας μαζί με τους Μυρμιδόνες στην Φθία στην Θεσσαλία.

Ο πρώτος βασιλιάς και οικιστής της Αίγινας σύμφωνα με τη μυθολογία, ήταν γίος του Δία και της νύμφης Αίγινας που έδωσε το όνομα της στο νησί. Η Αίγινα που ήταν κόρη του Ασωπού ποταμού και της Μετώπης, κάποτε τράβηξε την προσοχή του Δία, ο οποίος μεταμόρφωθηκε σε αετό και την πήγε στο νησί του σαρωνικού, όπου από τον έρωτα τους γεννήθηκε ο Αιακός. Όταν ο Ήρα έμαθε ότι ο Δίας απόκτησε κι άλλο γιο από το θυμό της έστειλε ένα φίδι σε ένα ποτάμι της Αίγινας όπου γέννησε χιλιάδες αυγά και φίδια κατέκλυσαν το νησί. Σαν να μην έφτανε αυτή η συμφορά, ένας ζεστός αέρας κράτησε για πολλούς μήνες και ξέρανε το νησί. Κάτω από αυτές τις σκληρές συνθήκες οι κάτοικοι του νησιού πέθαναν όλοι. Ο Αιακός έτσι απόμεινε μόνος του να θρηνεί. Στις ικεσίες και τους θρήνους του τελικά απάντησε ο πατέρας του Δίας στέλνοντας κλασικά έναν κεραυνό και κάνοντας να φυτρώσει μια ιερή βαλανιδιά. Τότε ξαφνικά φάνηκε μια μεγάλη σειρά από μυρμήγκια που κρατούσαν σπειριά και ανέβαιναν στον κορμό της ιερής βαλανιδιάς του Δία. Ο Αιακός τότε παρακάλεσε τον πατέρα του να του χαρίσει τόσους υπηκόους όσα ήταν και τα μυρμήγκια. Και όντως το ίδιο βράδυ ο Δίας του έκανε το χατήρι και μεταμόρφωσε τα έντομα σε ανθρώπους. Ο Αιακός τους καινούργιους κατοίκους της Αίγινας τους ονόμασε Μυρμιδόνες.

Ο Αιακός παντρεύτηκε την Ενδηίδα από τα Μέγαρα κόρη του Σκίρωνα και έκανε δύο γιούς, τον Πηλέα τον μετέπειτα πατέρα του ηρωικού Αχιλλέα και τον Τελαμώνα, πατέρα του επίσης ηρωικού Αίαντα. Μεγάλο σοι οι Αιακίδες! Από μια νηριήδα που του γυάλισε, την Ψαμάθη και παρόλο που η καυμένη μεταμορφώθηκε σε φώκια για να του ξεφύγει, απόκτησε άλλο ένα γιο, τον Φώκο. Αυτό το στερνοπαίδι του το αγαπούσε πάρα πολύ ο Αιακός με αποτέλεσμα να ζηλέψουν οι άλλοι δυο γιοί του και σε ένα αγώνισμα δισκοβολίας να τον σκοτώσουν. Γι'αυτό που έκαναν, ο Αιακός τους έδιωξε από την Αίγινα. Ο Τελαμώνας πήγε στην Σαλαμίνα όπου ίδρυσε τη δική του δυναστεία και ο Πηλέας πήγε στην Φθία στην Θεσσαλία μαζί με πολλούς από τους Μυρμιδόνες. Οι απόγονοι του Φώκου κάποια στιγμή έφυγαν από την Αίγινα και έτσι η σημερινή Φωκίδα πήρε το όνομα τους.

Ο Αιακός παρόλες τις προσωπικές του τραγωδίες ήταν άνθρωπος σοφός, δίκαιος και ευσεβής και τον είχαν σε εκτίμηση όλοι οι Έλληνες. Κάποτε μάλιστα που έπεσε μεγάλη ξηρασία σε όλη την Ελλάδα ως τιμωρία που ο Πέλοπας είχε σκοτώσει τον βασιλιά της Αρκαδίας Στύμφαλο, το μαντείο των Δελφών έβγαλε ανακοίνωση πως μόνο ο Αιακός μπορούσε να τους σώσει. Πράγματι ο Αιακός για μια ακόμη φορά φόρεσε την ιερατική του στολή και από την μια ψηλή κορυφή προσευχήθηκε στον πατέρα του και ο Δίας για μια ακόμη φορά τον άκουσε και έστειλε καταρρακτώδη βροχή.

Ο Αιακός πήρε μέρος και στο χτίσιμο των τειχών της αρχαίας Τροίας, γιατί ο Απόλλωνας και ο Ποσειδώνας που είχαν αναλάβει το έργο ήξεραν πως αν δεν είχαν έναν θνητό μαζί τους, η πόλη θα ήταν άπαρτη ακόμη και από θεούς. Ο Απόλλωνας μάλιστα προφήτεψε πως η Τροία θα κατακτηθεί περισσότερες από μία φορές και πως στους κατακτητές θα βρίσκονται και απόγονοι του Αιακού, οι Αιακίδες, όπως και έγινε με τον Τελαμώνα αρχικά, τον Αίαντα και τον Αχιλλέα στη συνέχεια. Ο Δίας είχε ιδιαίτερη συμπάθεια σε αυτόν τον γίο του που ήταν τόσο ευσεβής και δίκαιος και θέλησε να τον κάνει αγέραστο αλλά αυτό θα ξεπερνούσε τις Μοίρες αλλά και αυτή ακόμη την δικαιοδοσία του Πατέρα των θεών και των ανθρώπων. Έτσι τελικά έκανε τον Αιακό δικαστή στον Άδη μαζί δύο άλλα του παιδιά, τον Μίνωα και τον Ροδαμάνθη και εκεί δίκαζαν τους νεκρούς.

Οι Αιγινήτες τιμούσαν ιδιαίτερα τη μνήμη του Αιακού, μάλιστα διοργάνωναν ετήσιες γιορτές, τα Αιάκεια. Στο κέντρο της πόλης υπήρχε ιερό αφιερωμένο στον Αιακό, το Αιάκειο, χτισμένο με άσπρο μάρμαρο όπου σύμφωνα με παράδοση βρίσκοντας ο τάφος του περιτριγυρισμένος από ελίες. Εκτός από την Αίγινα ο Αιακός ήταν γνωστός σε ολόκληρη την Ελλάδα και τιμούσαν την μνήμη του στην Αθήνα και σε πολλά μέρη ακόμη. Στην Αθήνα μάλιστα μια σειρά από σημαντικές οικογένειες θεωρούσαν ότι κατάγονταν από τον Αιακό. Πόλλοι ένδοξοι αθηναίοι όπως ο Μιλτιάδης, ο Κίμωνας, ο Θουκυδίδης και ο Αλκιβιάδης ανήκαν στους Αιακίδες.

Aρχικά το νησί ονομαζόταν Οινόνη ή Οινοπία. Η δε νύμφη Αίγινα ήταν μία από τις πενήντα(!) κόρες του ποταμού Ασωπού, την οποία και αγάπησε ο Δίας. Ο βασιλιάς των θεών, για να αποφύγει την Ηρα, μεταμορφώθηκε σε αετό και μετέφερε την Αίγινα στην ακατοίκητη ώς τότε Οινόνη. Τον Ασωπό πληροφόρησε για την αρπαγή της Αίγινας ο βασιλιάς της Κορίνθου Σίσυφος, ο οποίος τιμωρήθηκε γι’ αυτό σκληρά από τον Δία να ανεβάζει στην κορυφή ενός βουνού μια πέτρα που διαρκώς ξανάπεφτε στους πρόποδές του. Καρπός του έρωτα της Αίγινας και του Δία ήταν ο Αιακός, ο πρώτος βασιλιάς του νησιού. Ο Αιακός ζήτησε από τον Δία να του δώσει υπηκόους κι εκείνος μεταμόρφωσε για χάρη του σε ανθρώπους τα μυρμήγκια – εξ ου και η ονομασία Μυρμηδόνες. Σύμφωνα με μιαν άλλη εκδοχή, ο Δίας μεταμόρφωσε την Αίγινα σε νησί και τον εαυτό του σε βράχο.

Σύμφωνα με ανασκαφικά ευρήματα, η Αίγινα κατοικούνταν ήδη από την 4η χιλιετία π.Χ. από κατοίκους που ήρθαν από την Πελοπόννησο και ίδρυσαν δύο συνοικισμούς: ένα στο λόφο της Κολόνας και ένα στο Μεσαγρό. Εκτοτε πέρασε διάφορες φάσεις για να φτάσουμε στο 10ο αιώνα π.Χ., οπότε το νησί αποικήθηκε από Δωριείς, με αρχηγό τον Διηφόντη. Τα επόμενα χρόνια, η Αίγινα αναδείχθηκε σημαντική ναυτική και εμπορική δύναμη στη Μεσόγειο, ενώ δεν άργησε να γίνει μέλος της Αμφικτυονίας των 7 πόλεων-κρατών που είχαν ως θρησκευτικό κέντρο το ιερό του Ποσειδώνα στην Καλαυρεία, τον σημερινό Πόρο. Ιδιαίτερη άνθηση γνώρισε το νησί από το 657 π.Χ. έως το 459 π.Χ. Ο Αριστοτέλης αναφέρει χαρακτηριστικά πως στην Αίγινα ζούσαν 30.000 ελεύθεροι κάτοικοι και 470.000 δούλοι. Στην Αίγινα εκείνης της εποχής κόπηκε και το πρώτο αργυρό νόμισμα της Ευρώπης. Ηταν η γνωστή χελώνα, που πήρε το όνομά της από το χαρακτηριστικό έμβλημα του Ποσειδώνα, το οποίο κοσμούσε τη μια του όψη. Η πόλη προστατευόταν από ισχυρά τείχη και είχε εμπορικό και πολεμικό λιμάνι, τον Κρυπτόν Λιμένα.

Οταν άρχισαν οι Περσικοί Πόλεμοι, το εμπορικό συμφέρον οδήγησε τους Αιγινήτες αρχικά στο πλευρό των Περσών και αργότερα των Ελλήνων, οπότε και πολέμησαν γενναία στις ναυμαχίες της Σκιάθου και της Σαλαμίνας. Ειδικά στη δεύτερη, στην οποία συμμετείχαν με 30 τριήρεις, η συνεισφορά τους ήταν τόσο σημαντική ώστε τιμήθηκαν με το αριστείο ανδρείας.

Από τότε πέρασαν αιώνες πολλοί, οι οποίοι βρήκαν την Αίγινα άλλοτε παρακμάζουσα και άλλοτε ακμάζουσα υπό το καθεστώς πολλών και διαφορετικών κατακτητών. Κάνοντας δε ένα σημαντικό ιστορικό και χρονικό άλμα, αξίζει να φτάσουμε στα χρόνια της Επανάστασης του 1821, οπότε οι Αιγινήτες είχαν ενεργό συμμετοχή στο Χάνι της Γραβιάς, στο Φάληρο, στην πολιορκία της Ακρόπολης κ.α.