ΤΟ ΙΔΑΙΟΝ ΑΝΤΡΟΝ

Το σπήλαιο Ιδαίο Αντρο (που επίσης θα το βρείτε γραμμένο σαν Ιδαίον Αντρον) βρίσκεται στον Ψηλορείτη ή όρος Ιδη, το ψηλότερο βουνό στην Κρήτη.

Το Ιδαίο Αντρο είναι ένα από τα σπουδαιότερα λατρευτικά σπήλαια στην Κρήτη και άκμασε στην αρχαιότητα (4.000 π.Χ. μέχρι 1ο μ.Χ. αιώνα), ενώ θεωρείται αντίστοιχης αξίας με τα μεγαλύτερα πανελλήνια ιερά.

Τη φήμη του το Ιδαίο Αντρο, αντλούσε από το μύθο που θέλει το Δία, πατέρα και θεό των θεών να έχει γεννηθεί και ανατραφεί εδώ.

Βέβαια τη γέννηση του Δία εκτός από το Ιδαίο Αντρο διεκδικεί και το Δικταίο Αντρο στην Ανατολική Κρήτη γιατί ο Ησίοδος στη Θεογονία του δεν διευκρινίζει με ακρίβεια την τοποθεσία της γέννησης του Δία στην Κρήτη.

Πού βρίσκεται το Ιδαίο Αντρο

Η σπηλιά Ιδαίο Αντρο βρίσκεται στην ανατολική πλαγιά του όρους Ίδη στο κέντρο της Κρήτης, σε υψόμετρο 1498 μέτρα. Το σπήλαιο βρίσκεται 20 χιλιόμετρα μετά το χωριό Ανώγεια και λίγα μέτρα ψηλότερα από το οροπέδιο Νίδα.

Μπαίνοντας στο Ιδαίο Αντρο θα βρεθείτε στην κεντρική αίθουσα που έχει 40 μέτρα μήκος και 50 μέτρα πλάτος. Η αίθουσα αυτή έχει ανασκαφεί δύο φορές, μια το 1885 από τον Federico Halbherr και το 1982 από τον Γιάννη Σακελλαράκη.

Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι το Ιδαίο Αντρο σαν σπήλαιο δεν έχει κάτι το εντυπωσιακό, αντίθετα με το Δικταίο Αντρο που το επισκέπτονται χιλιάδες τουρίστες κάθε χρόνο.

Ωστόσο δεν είναι καθόλου τυχαίο που επιλέχτηκε το Ιδαίο Αντρο για να γεννηθεί και να λατρευτεί ο σημαντικότερος θεός στην αρχαία Ελλάδα. Το Ιδαίο Αντρο βρίσκεται πάνω στο βουνό - σύμβολο της Κρήτης, τον Ψηλορείτη, που στη νότια πλευρά του βρίσκεται ένα άλλο σημαντικό λατρευτικό σπήλαιο, το σπήλαιο των Καμαρών. Μάλιστα μέχρι και τις μέρες μας στην ψηλότερη κορυφή του Ψηλορείτη, στα 2456 μέτρα, υπάρχει πετρόχτιστο εκκλησάκι που λειτουργείται μια δυο φορές το χρόνο αφιερωμένο στον Τίμιο Σταυρό.

Ο μύθος λέει ότι η Ίδη έχει το προνόμιο να βλέπει τον ήλιο πριν την ανατολή. Είναι γεγονός ότι τις μέρες που η ατμόσφαιρα είναι καθαρή, από την Ίδη μπορεί κάποιος να δει σχεδόν όλη την Κρήτη, τις Νότιες Κυκλάδες, μέχρι και τον Ταϋγετο στην Πελοπόννησο.

Ο μύθος της γέννησης του Δία

Σύμφωνα με χρησμό ο γιός του Κρόνου και της Ρέας θα έπαιρνε την εξουσία από τον πατέρα του, ο οποίος για να προστατευτεί καταβρόχθιζε τα παιδιά του. Η μάνα Ρέα όμως δεν μπορούσε να το αντέξει αυτό, έτσι ξεγέλασε το σύζυγό της και του έδωσε μια φασκιωμένη πέτρα να καταπιεί. Το βρέφος το έκρυψε βαθιά σε μια σπηλιά όπου τον ανέθρεψαν η νύμφη Μέλισσα και η κατσίκα Αμάλθεια από το κέρατο της οποίας έβγαιναν κάθε λογής αγαθά, ενώ το κλάμα του μωρού κάλυπταν οι μυθικοί Κουρήτες χτυπώντας τύμπανα και τις ασπίδες τους καθώς χόρευαν. Με αυτό τον τρόπο επαληθεύτηκε η προφητεία και ο Δίας όταν έφτασε σε κατάλληλη ηλικία εκδίωξε τον πατέρα του Κρόνο παίρνοντάς του την εξουσία.

Άλλες ονομασίες του Ιδαίου Αντρου

Το Ιδαίο Αντρο, η σπηλιά της Ίδης δηλαδή, λέγεται ακόμα Σπηλιάρα της Βοσκοπούλας. Οι ντόπιοι λένε ότι κοντά στη σπηλιά τάφηκε η γυναίκα του Χαρίδημου (άρχοντας της Γόρτυνας, συναγωνιστής του Ερωτόκριτου) που ενώ κυνηγούσε στον Ψηλορείτη τη σκότωσε κατά λάθος, όπως γράφει ο Βιτσέντζος Κορνάρος στον Ερωτόκριτο (αφηγηματικό ποίημα, κλασικό έργο Νεοελληνικής λογοτεχνίας, γραμμένο στο κρητικό ιδίωμα).

Ένα άλλο όνομα για το Ιδαίο Αντρο είναι ΑρκέσιονΑντρο. Άρκεσις σημαίνει βοήθεια. Στο Ιδαίο κατέφευγαν οι προσκυνητές ώστε να ζητήσουν τη βοήθεια του Δία, ο οποίος σύμφωνα με το μύθο είχε και ο ίδιος βοηθηθεί στο παρελθόν και γλίτωσε το θάνατο.

Αναφορές για το Ιδαίο και μύθοι

Ένας από τους προσκυνητές στο Ιδαίο υπήρξε ο σπουδαίος σοφός της αρχαιότητας από τη Σάμο, ο Πυθαγόρας. Αναφέρεται ότι είχε λάβει μέρος στις τελετές στο Ιδαίο και μάλιστα είχε μυηθεί στα μυστήρια που γίνονταν προς τιμή του Κρητικού Δία. Για τα μυστήρια στο Ιδαίο δεν γνωρίζουμε τίποτα συγκεκριμένο, καθώς οι επιλεγμένοι μύστες (μυημένοι) ήταν υποχρεωμένοι να μην μιλάν για αυτά στο ευρύ κοινό.

Ο Πυθαγόρας περιγράφει στην είσοδο του Ιδαίου ένα βωμό λαξευμένο στο φυσικό βράχο, που μπορεί κάποιος να δει και σήμερα, ενώ μέσα στην σπηλιά αναφέρει ότι υπήρχε ένας μεγαλοπρεπής ελεφαντοστέινος θρόνος προς τιμή του Δία, ο οποίος δεν σώζεται πια.

Στο Ιδαίο κάθε χρόνο γίνονταν γιορτές αρχικά προς τιμή του θεού της βλάστησης που πέθαινε και ξαναγεννιόταν σύμφωνα με τον κύκλο των εποχών. Τη θέση του μινωίτη θεού της βλάστησης πήρε λίγο αργότερα ο Κρηταγενής Δίας, ο ντόπιος νεαρός Δίας, ο οποίος σύμφωνα με τον τοπικό μύθο πέθαινε και ξαναγγενιόταν κάθε χρόνο. Στη διάρκεια των τελετών οι προσκυνητές κρεμούσαν αναθήματα στα κλαδιά μιας λεύκης μπροστά από την είσοδο του Ιδαίου, όπως αναφέρει ο Θεόφραστος.

Ακόμα και ο Μίνωας, ο μυθικός βασιλιάς της Κνωσού, ερχόταν σαν προσκυνητής στο ιερό του Ιδαίου κάθε 9 χρόνια, όπως μας πληροφορεί ο μύθος, για να πάρει τους ανανεωμένους νόμους από τον πατέρα του το Δία.

Οι ανασκαφές στο Ιδαίο Αντρο

Η σημασία που είχε το Ιδαίο Αντρο σαν κέντρο λατρείας στην αρχαιότητα ήταν άγνωστη μέχρι το 1884 όταν τυχαία η κατσούνα (μπαστούνι) ενός ανωγειανού βοσκού του Γεωργίου Πασπαράκη ή Μουσά ξέσκαψε τα πρώτα ευρήματα.

Το τυχαίο αυτό γεγονός τράβηξε το ενδιαφέρον διάφορων συλλεκτών αλλά κυρίως του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Ηρακλείου, που με πρόεδρο τον μετέπειτα διευθυντή-ιδρυτή του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζηδάκη οργάνωσε την πρώτη ανασκαφή στο Ιδαίο Αντρο το καλοκαίρι του 1885 με επικεφαλής τον ιταλό αρχαιολόγο Φεντερίκο Άλμπερ - Federico Halbherr, τον αρχαιολόγο που έχει συνδέσει το όνομα του με την ανασκαφή στη Γόρτυνα.

Από την πρώτη αυτή ανασκαφή στο Ιδαίο ήρθαν στο φως μεταξύ άλλων σπουδαία δείγματα μεταλλοτεχνίας των Γεωμετρικών χρόνων και χάλκινες αναθηματικές ασπίδες (τέλος 8ου-7ου π.Χ.) με εγχάρακτες και σφυρήλατες παραστάσεις, από τα εκλεκτότερα έργα τέχνης του αρχαίου κόσμου. Σε μία από αυτές τις ασπίδες απεικονίζεται στο κέντρο ο Δίας να περιβάλλεται από Κουρήτες που κρατούν τύμπανα ως άμεση παραπομπή στο μύθο για την ανατροφή του.

Επόμενες ανασκαφές στο Ιδαίο, αν και σε μικρή κλίμακα, έγιναν το 1917 από το Στ. Ξανθουδίδη και το 1956 από το Σπ. Μαρινάτο.

Όμως ο κύκλος δεν είχε κλείσει έτσι το 1982 ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και Διευθυντής τότε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου Γιάννης Σακελλαράκης ξεκινάει μία συστηματική ανασκαφή στο Ιδαίο. Με τη συνδρομή της Αρχαιολογικής Εταιρίας και του Δήμου Ανωγείων συγκροτείται ένα επιτελείο από επιστήμονες - μελετητές και ντόπιους ιδιαίτερα φιλότιμους εργάτες που για 4 χρόνια έφεραν στο φως αξιόλογα ευρήματα που κατάφεραν να αποκαλύψουν μια καλύτερη εικόνα για το παρελθόν του Ιδαίου Αντρου.

Το 1986 σταμάτησε η ανασκαφή στο Ιδαίο Αντρο χωρίς να έχει ολοκληρωθεί πλήρως, παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές αρχαιολόγων. Ο ανασκαφέας Γιάννης Σακελλαράκης, υποστηρίζει ότι για να συνεχιστεί η ανασκαφή στο Ιδαίο πρέπει να μελετηθούν σε βάθος τα μέχρι σήμερα ευρήματα.

Τα ευρήματα στο Ιδαίο Αντρο

Λατρεία στο ιερό στο Ιδαίο Αντρο φαίνεται ότι υπήρχε από το τέλος της 4ης χιλιετίας, στην Ύστερη Νεολιθική Εποχή, ενώ συνεχίζεται μέχρι και τα Ρωμαϊκά Χρόνια, όπου ήταν και η τελευταία ακμή του. Η συνολική έκταση του σπηλαίου στο Ιδαίο φτάνει τα 800 τμ. και ξεχωρίζουν τέσσερεις χώροι (Βόρειος, Νότιος, Μυχός βόρεια της εισόδου και Κεντρικός).

Στη διάρκεια της ανασκαφής στο Ιδαίο βρέθηκαν πολλά ελεφαντοστέινα αναθήματα μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας. Το ελεφαντόδοντο σαν πρώτη ύλη έχει καταγωγή από τη βόρεια Συρία, γεγονός που αποδεικνύει τις εμπορικές σχέσεις της Κρήτης με άλλους σπουδαίους πολιτισμούς της εποχής όπως η Συρία και η Αίγυπτος ήδη από τη 2η χιλιετία π.Χ.

Στο Ιδαίο βρέθηκε επίσης ένας τεράστιος αριθμός από σπασμένα πήλινα λυχνάρια καθώς επίσης πάρα πολλά αφιερώματα με προσεγμένη κατασκευή από πολύτιμες πρώτες ύλες. Αυτό υποδηλώνει ένα ιδιαίτερα μεγάλο αριθμό προσκυνητών και συνεπώς τη σπουδαιότητα του ιερού.

Τα ευρήματα του Ιδαίου της μινωικής εποχής, ιδιαίτερα αυτά μεταξύ 2000-1700 π.Χ., είναι εξαιρετικά δείγματα ενός εκλεπτυσμένου πολιτισμού, του πρώτου ανεπτυγμένου στον ευρωπαϊκό χώρο, του Μινωικού. Εκφράζουν μια φυσιοκρατική αντίληψη, που πηγάζει από το σεβασμό που είχαν οι Μινωίτες για τη φύση.

Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑ

Ο Δίας γεννήθηκε στην Κρήτη σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία. Δύο σπήλαια πάνω στα Κρητικά βουνά διεκδικούν την τιμή της γενέτειρας του μεγαλύτερου θεού στην αρχαία Ελλάδα, το Δικταίο Αντρο στην κεντρο-ανατολική Κρήτη και το Ιδαίο Αντρο στο ψηλότερο βουνό της Κρήτης, το όρος Ιδη ή Ψηλορείτης. Δεν υπάρχει καμιά πληροφορία που να μας διευκρινίζει που ακριβώς γεννήθηκε ο Δίας και το κάθε σπήλαιο έχει τους δικούς του υποστηρικτές.

Το σημαντικό ωστόσο είναι ότι η Κρήτη ήταν ο τόπος γέννησης του Δία, και μάλιστα με τρόπο που έχει πολλές ομοιότητες με τη γέννηση του Χριστού πολλούς αιώνες αργότερα σε ένα άλλο σπήλαιο στο σημερινό κράτος του Ισραήλ.

Ο Ουρανός, η Γαία και ο Κρόνος

Γή ή Γαία

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή:

Σύμφωνα με την Θεογονία του Ησίοδου, οι πρώτοι θεοί στην απαρχή του Κόσμου ήταν ο Ουρανός και η Γαία.

Ο Ουρανός για να μη χάσει την εξουσία του, φοβούμενος τη διαδοχή, έριχνε τα παιδιά του στα έγκατα της γης.

Η Γαία, που δεν ήταν οπαδός αυτής της συμπεριφοράς του συζύγου της, έκρυψε στη νυφική της κλίνη το γιο της Κρόνο και στη συνέχεια τον βοήθησε να πάρει τη θέση του πατέρα του.

Σύμφωνα με το μύθο, ακολουθώντας τη συμβουλή της Γαίας, ο Κρόνος πήρε ένα δρεπάνι και έκοψε τα γεννητικά όργανα του Ουρανού, τα έριξε στη θάλασσα και έτσι γεννήθηκε η πανέμορφη θεά του έρωτα η Αφροδίτη.

Ο Κρόνος και η Ρέα, η Γέννηση του Δία στην Κρήτη

Την ίδια μοίρα με τον πατέρα του είχε όμως και ο Κρόνος που φοβούμενος την κατάρα – προφητεία του πατέρα του, κατάπινε τα παιδιά του ώστε να μην τον γκρεμίσουν από την θέση της εξουσίας του.

Ο Κρόνος με τη Ρέα είχαν γεννήσει άλλα πέντε παιδιά πριν τον Δία, που όλα είχαν καταλήξει στο στομάχι του πατέρα τους. Όταν η Ρέα έμεινε ξανά έγκυος στο Δία δεν ήθελε να έχει και αυτός την ίδια τύχη με τα προηγούμενα παιδιά τους γι’ αυτό ζήτησε τη βοήθεια των γονιών της (Ουρανού και Γαίας).

Η Ρέα δίνει το ψεύτικο βρέφος στον Κρόνο

Ακολουθώντας τη συμβουλή τους, πήγε στην Κρήτη και κρύφτηκε σε ένα σπήλαιο στα κρητικά βουνα για να φέρει στον κόσμο το μωρό κρυφά από τον παιδοφάγο σύζυγο της τον Κρόνο. Τους πόνους της γένας η Ρέα προσπαθούσε να τους καταπνίξει και να μη φωνάξει βυθίζοντας τα δάκτυλα της στη γη. Από κάθε δάχτυλο που χώθηκε στη γή, δημιουργήθηκε ένας από τους δέκα Δάκτυλους, αγαθά πλάσματα που ζούσαν στα Κρητικά βουνά.

Σε όλη τη διάρκεια της γέννας, την είσοδο της σπηλιάς φρουρούσαν οι μυθικοί Κουρήτες, που σε πολλούς μύθους ταυτίζονται με τους Δάκτυλους.

Η Ρέα μόλις γέννησε το Δία, το υγιές αγοράκι που αργότερα θα γινόταν ο πατέρας των θεών του Ολύμπου, το έδωσε στους Κουρήτες να το προσέχουν. Αυτοί πατούσαν δυνατά τα πόδια τους χορεύοντας ή χτυπούσαν τα τύμπανα και τις μεταλλικές τους ασπίδες για να καλύψουν το κλάμα του μωρού.

Η Ρέα για να ξεγελάσει τον σύζυγό της Κρόνο, αντί για το νεογέννητο βρέφος του έδωσε μία πέτρα τυλιγμένη σε σπάργανα. Αυτός κατάπιε αμέσως το δήθεν βρέφος και επαναπαύτηκε για μια ακόμη φορά ότι ο θρόνος του δεν κινδύνευε από τα παιδιά του.

Ο Δίας μεγαλώνει κρυμμένος στα βουνά της Κρήτης

Στο μεταξύ ο μικρός Δίας μεγάλωνε στη σπηλιά που παρέμενε κρυμμένος πάνω στα βουνά της Κρήτης. Στην ανατροφή του Δία σημαντικό ρόλο έπαιξαν η κατσίκα Αμάλθεια και η νύμφη Μέλισσα.

•Η Αμάλθεια, κατσίκα ή για άλλους νύμφη, έδινε το γάλα της στο θείο βρέφος και από το κέρατό της έβγαιναν κάθε λογής αγαθά.

•Η νύμφη Μέλισσα τον ντάντευε και τον φρόντιζε μεγαλώνοντας σε ό,τι χρειάζεται ένα παιδί ενώ του έδινε θρεπτικό μέλι για να μεγαλώσει πιο γρήγορα.

Η Τιτανομαχία – Ο Δίας παίρνει το θρόνο από τον Κρόνο

Όταν κάποτε ο Δίας μεγάλωσε και έφτασε στην κατάλληλη ηλικία, έδιωξε τον Κρόνο και πήρε τη θεϊκή του εξουσία, είτε αναίμακτα είτε μετά από μια τρομερή μάχη, την Τιτανομαχία, όπως αναφέρεται σε άλλη εκδοχή του μύθου.

Σύμφωνα με την εκδοχή της Τιτανομαχίας, όταν ο Δίας πήγε να βρει τον πατέρα του Κρόνο για να διεκδικήσει την εξουσία, του έσκισε την κοιλιά από όπου αμέσως ξεπετάχτηκαν όσα από τα παιδιά του είχε καταπιεί στο παρελθόν: η Ήρα, ο Ποσειδώνας, η Έστία, η Δήμητρα και ο Πλούτωνας (Άδης). Με τη βοήθειά τους ο Δίας πολέμησε ενάντια στους Τιτάνες που είχαν την κυριαρχία του σύμπαντος με επικεφαλής τον Κρόνο.

Ο πόλεμος αυτός (Τιτανομαχία) ήταν πολύ σκληρός αλλά τελικά κατέληξε να επικρατήσουν ο Δίας και τα αδέρφια του, που μαζί με τα παιδιά του Δία έφτιαξαν το αρχαίο ελληνικό δωδεκάθεο, τους 12 θεούς του Ολύμπου.

Παραλλαγές του μύθου της γέννησης του Δία

Στην πορεία του χρόνου πολλοί ιστορικοί και συγγραφείς ασχολήθηκαν με το ζήτημα πώς κατάφερε να επιζήσει ο Δίας χωρίς να τον εντοπίσει ο πατέρας του Κρόνος και ποιοί τον ανέθρεψαν.

Η Μέλισσα είναι μία σημαντική μορφή της μυθολογίας που σχετίζεται με την ανατροφή του Δία. Συχνότερα αναφέρεται σαν νύμφη, που ήταν κόρη του βασιλιά της Κρήτης Μελισσέα και δίδαξε στους ανθρώπους τη μελισσοκομία.

Η Μέλισσα έδινε το μέλι της στο θείο βρέφος και παράλληλα φρόντιζε να παίξει μαζί του και να του παρέχει ό,τι χρειαζόταν σαν παιδί.

Οι μέλισσες του Απολλόδωρου

Πρέπει να αναφερθεί ότι υπάρχουν παραλλαγές του μύθου που μιλάνε για δύο τουλάχιστον Μέλισσες, όπως ο μύθος του Απολλόδωρου που αναφέρει ότι ο Δίας ανατράφηκε από τις δύο κόρες του βασιλιά της Κρήτης Μελισσέα, τις νύμφες Αδράστεια και Ίδη.

Αυτές οι νύμφες τον τάιζαν γάλα και μέλι, ουσιαστικά δηλαδή αντικαθιστούν την Αμάλθεια και τη Μέλισσα. Η παραλλαγή αυτή θέλει να περάσει το μήνυμα ότι ο Δίας είχε βασιλική ανατροφή, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Δεν στερήθηκε τίποτα, είχε προσεγμένη παιδεία και τη μέγιστη, βασιλική προστασία.

Η Κρήτη υπήρξε ανέκαθεν ένα μέρος με πλούσια παραγωγή μελιού. Μάλιστα το μινωικό μέλι εξαγόταν ήδη από τη 2η χιλιετία π.Χ. συνεπώς είχε μεγάλη σπουδαιότητα για τους ανθρώπους της εποχής εκείνης, και έτσι δεν μας κάνει εντύπωση που ο Πατέρας των θεών είχε ανατραφεί στην Κρήτη με μέλι.

Το περίεργο είναι βέβαια πώς μπόρεσαν μέλισσες να επιβιώσουν σε ένα σπήλαιο ψηλά πάνω στα βουνά της Κρήτης, με τόσο δύσκολες καιρικές συνθήκες (ισχυροί άνεμοι, χιόνι). Ο μύθος φρόντισε να το δικαιολογήσει: ο Δίας έκανε τις μέλισσες ανθεκτικές για να μπορέσουν να αντέξουν και να τον θρέψουν. Σαν ένδειξη ευγνωμοσύνης τους έδωσε το ωραίο χρυσαφί τους χρώμα.

Η κούνια του Καλλίμαχου

Με άλλη παραλλαγή του Καλλίμαχου ο Δίας μεγάλωσε σε μία κούνια που κρεμόταν από ένα δένδρο. Η λογική αυτής της παράδοσης είναι ότι ο Κρόνος ήταν κυρίαρχος σε ουρανό, γη και θάλασσα και φυσικά δεν ήταν βλάκας, οπότε πώς μπόρεσε να του ξεφύγει η ύπαρξη του ανταγωνιστή της εξουσίας του; Η εξήγηση είναι απλή αν και δεν υπακούει απόλυτα στη λογική, αλλά ποιός είπε ότι κάθε μύθος πρέπει να έχει απόλυτη λογική. Η κούνια δεν ακουμπούσε στη γη, δεν είχε επαφή ούτε με τη θάλασσα και μέσα στο σπήλαιο δεν ήταν μέσα στην ατμόσφαιρα, στον ουρανό.

Τα περιστέρια και ο αετός τρέφουν τον Δία

Ο Αθήναιος από την άλλη γράφει ότι ο Δίας μεγάλωσε με θεϊκή διατροφή- νέκταρ και αμβρωσία. Αμβρωσία του έφερναν περιστέρια από τις όχθες του Ωκεανού και νέκταρ ένας αετός. Και τα δύο πουλιά αργότερα τα αντάμειψε ο Δίας:

•ο αετός γίνεται σύμβολο του Δία,

•τα περιστέρια είναι μέχρι και σήμερα από τα πιο αγαπητά πουλιά των ανθρώπων, σύμβολο ειρήνης.

Ο Αετός, ο Κέλμις και ο Πάνας - Προστάτες του Δία

Τέλος ο Αντωνίνος Λιβεράλις μας λέει ότι ο Δίας μεγάλωσε σε απάτητο ακόμα και από θεούς σπήλαιο μελισσών. Πώς γίνεται ένα σπήλαιο να είναι απάτητο από θεούς αλλά προσπελάσιμο από μέλισσες είναι μία εύλογη απορία αλλά ποιητική αδεία ο μύθος το επιτρέπει. Σαν παιδί ο Δίας ήθελε παρέα να παίξει έτσι ο μύθος του έδωσε τρείς φίλους: τον Αετό, τον Κέλμι και τον Πάνα.

Ο Αετός μεταμορφώθηκε σε πουλί αργότερα όταν η ζηλιάρα σύζυγος του Δία θεώρησε ότι ο σύζυγός της έδινε μεγαλύτερη προσοχή στο φίλο του απ’ ότι σε αυτή. Ο Κέλμις είναι ένας από τους Ιδαίους Δακτύλους και ο Αιγιπάν είναι αδερφός του Δία από τον Κρόνο και τη Ρέα, ο τραγόμορφος θεός Πάνας, θεός των αγρών, των κοπαδιών και της γονιμότητας.

Η Γουρούνα

Σύμφωνα με άλλη παράδοση, αντί την κατσίκα ο Δίας θήλαζε μία γουρούνα, η οποία μουγκρίζοντας έκρυβε το κλάμα του. Αυτή η παραλλαγή, καθαρά συμβολική, μας δείχνει πόσο σημαντικό ζώο θεωρούνταν το γουρούνι για την ικανότητά του να γεννάει πολύ, παρουσιάζεται δηλαδή σαν σύμβολο ευγονίας.