O Βίας ο Πριηνεύς ήταν Έλληνας φιλόσοφος , ένας από τους επτά σοφούς της αρχαίας Ελλάδας, και καταγόταν από την Πριήνη της Ιωνίας (625 – 540 π.Χ.), ήταν γιος του Τευτάμου και γνώρισε μεγάλη φήμη και δόξα γύρω στα 570 π.Χ., την περίοδο που βασιλείς της Λυδίας ήταν ο Αλυάττης και ο Κροίσος.
Έγινε γνωστός για την δικαιοσύνη του και την ρητορική του δεινότητα. Ο Σάτυρος ο περιπατητικός, που έγραψε τις βιογραφίες των Σοφών, ονόμασε το Βίαντα «προκεκριμένον των Επτά». Σύμφωνα με τον Σάτυρο, όταν κάποτε οι Αθηναίοι, σύμφωνα με κάποιο θρύλο, βρήκαν, ενώ ψάρευαν, ένα χάλκινο τρίποδα με την επιγραφή «τω σοφώ», δηλαδή στον σοφό, έστειλαν το εύρημα τους στο Βίαντα, κρίνοντάς τον σαν τον σοφότερο άνδρα της εποχής του.
Ήταν άνθρωπος ανιδιοτελής, δίκαιος, εγκρατής και λιτοδίαιτος. Τα δύο πιο κύρια γνωρίσματα του ήταν η ρητορική του δεινότητα και το ακοίμητο πνεύμα της δικαιοσύνης, απ` το οποίο διακατέχονταν. Στα δικαστήρια συνηγορούσε πάντα δωρεάν, υπερασπίζοντας σ` αυτά τους αδικούμενους πολίτες. Όταν ήταν αναγκασμένος να καταδικάσει κάποιον σε θάνατο, δάκρυζε.
Λέγεται ότι κάποτε απελευθέρωσε κάποιες γυναίκες που είχαν γίνει δούλες, καταβάλλοντας τα λύτρα και αφού τις δίδαξε και τις προίκισε, τις έστειλε πίσω στους δικούς τους, στην Μεσσηνία.
Ο Βίας ήταν γνωστός στην αρχαιότητα για τη μεγάλη αγάπη που έτρεφε στην γενέτειρα πατρίδα του και παροιμιώδης έμεινε η μεγάλη δικανική του δεινότητα. Ο Βίας πέθανε σε ηλικία 85 χρονών περίπου, καθώς αγόρευε στο δικαστήριο. Όπως διηγείται ο Διογένης ο Λαέρτιος, πέθανε όπως πεθαίνουν όλοι οι δίκαιοι άνθρωποι.
Έγραψε το ποίημα «Περί Ιωνίας, τίνα μάλιστ’ αν τρόπον ευδαιμονοίη» (με ποίον τρόπο δηλαδή θα μπορούσε να ευτυχήσει η Ιωνία), με δύο χιλιάδες στίχους.
Οι Πριηνείς τίμησαν το σοφό, τόσο ενόσω ακόμη ζούσε, όσο και μετά το θάνατό του, όταν και του έστησαν μεγαλοπρεπές μνημείο, το λεγόμενο «Τευτάμειον τέμενος» (από το όνομα του πατέρα του, που λεγόταν Τεύταμος ή Τεντεμίδης).
Χαρακτηριστικά αναφέρεται πως όταν η πατρίδα του Πριήνη κατακτήθηκε από τους Πέρσες, οι δε συμπολίτες του έφευγαν πρόσφυγες από εκεί, συναποκομίζοντας και τα υπάρχοντά τους, κάποιος τον ρώτησε γιατί κείνος δεν παίρνει κάτι μαζί του στη φυγή οπότε, ο Βϊας του απάντησε: «Τα εμά πάντα μετ` εμού φέρω», δηλαδή «Ότι έχω μαζί μου το φέρνω», εννοώντας πως δεν είχε κάτι για να πάρει και αυτός, όπως οι άλλοι.
Αναφέρεται επίσης ότι ο Ηράκλειτος, ο οποίος πολύ τον είχε εκτιμήσει, είπε για τον Βία: «Εν Πριήνη Βίας εγένετο ο Τευταμείω, ου πλείων λόγος ή των άλλων», υποδηλώνοντας έτσι πως ο Βίας ήτανε ανώτερος από τους άλλους έξη της χορείας των εφτά αρχαιοελλήνων σοφών.
Αποφθέγματα του Βίαντα του Πριηνέα
v Οι αγαθοί ευαπάτητοι. Οι καλοί εύκολα εξαπατώνται.
v Μήτε ευήθης ίσθι μήτε κακοήθης. Ούτε αγαθιάρης να είσαι, ούτε κακοήθης.
v Ό αν έλη, βεβαίως τηρών διάμενε. Εκείνο το οποίο ήθελες εκλέξει να κάνεις, συνέχισέ το σταθερά.
v Βραδέως εγχείρει τοις πραττομένοις. Εγχειρίσας δε πράττε βεβαίως. Να επιχειρείς αργά (και κατόπιν σκέψεως) αυτά τα οποία πρόκειται να κάνεις. Όταν όμως τα ξεκινήσεις να ενεργείς με αποφασιστικότητα.
v Βραδέως εγχείρει, ό δ’ αν άρξη διαβεβαιού. Βραδέως να επιχειρείς κάτι. Εκείνο όμως που θα αρχίσεις να κάνεις να το παρακολουθείς ότι θα γίνει.
v Ατυχή είναι τον ατυχίαν μη φέροντα. Ατυχής είναι εκείνος που δεν μπορεί να υποφέρει την ατυχία.
v Το γνώθι σαυτόν χρήσιμον εις νουθεσίαν των αλαζόνων, οι υπέρ την εαυτών δύναμιν φλυαρούσιν. Το να γνωρίσει κανείς τον εαυτό του είναι ωφέλιμο στους αλαζόνες, οι οποίοι φλυαρούν υπερβάλλοντες την δύναμή τους.
v Αφροσύνην μη προσδέχου. Την αφροσύνη να μην την παραδέχεσαι.
v Φρόνησιν αγάπα. Να αγαπάς την σύνεση.
v Δοκεί ένδοξος γενέσθαι και βασιλεύς και τύραννος ει τρόποις χρώτο τοις νόμοις της πατρίδος. Είναι φανερό ότι θα γινόταν ένδοξος και Βασιλεύς και Τύραννος, εάν συμπεριφερόταν σύμφωνα με τους Νόμους της Πατρίδας.
v Άρχεσθαι μαθών, άρχειν επιστήση. Αν μάθεις πρώτα να κυβερνάσαι, θα μάθεις και να κυβερνάς.
v Κρατίστην είναι δημοκρατίαν εν ή πάντες ως τύραννον φοβούνται τον νόμον. Η πλέον καλή από όλες τις δημοκρατίες, είναι εκείνη στην οποία όλοι σαν τύραννο φοβούνται τον νόμο.
v Τι γλυκύ ανθρώποις; Ελπίς. Τι είναι γλυκό στους ανθρώπους; Η Ελπίδα.
v Ανάξιον άνδρα μη επαίνει διά πλούτον. Τον ανάξιο άνδρα μην τον επαινείς για τα πλούτη του.
v Νόσος ψυχής, το των αδυνάτων εράν. Είναι αρρώστεια της ψυχής, το να επιθυμεί κανείς τα αδύνατα.
v Των θανάτων κακός εστίν ο από των νόμων επαγόμενος . Από τους θανάτους κακός είναι εκείνος, ο οποίος προκαλείται από την επιβολή του Νόμου.
v Ζην κρίττόν εστι επί στοιβάδος κατακείμενον και θαρρείν ή ταράττεσθαι χρυσήν έχοντα κλίνην. Είναι προτιμότερο να ζει κανείς ξαπλωμένος πάνω σε στρώμα φτωχικό και να διατηρεί το θάρρος του, παρά να αγωνιά πάνω σε χρυσό κρεβάτι.
v Περί θεών λέγε, ως εισίν. Για τους θεούς να μιλάς όπως τους αρμόζει.
v Των ζώων χαλεπώτατόν εστι, των μεν αγρίων ο τύραννος, των δε ημέρων ο κόλαξ. Από όλα τα ζώα τα χειρότερα είναι, από τα μεν άγρια ο τύραννος, από τα δε ήμερα ο κόλακας.
v Λάλει καίρια. Να λες τα σωστά.
v Μη ταχύ λάλει. Μανίαν γαρ εμφαίνει. Να μην βιάζεσαι να μιλάς. Γιατί αυτό δείχνει άνθρωπο μανιακό.
v Φίλει μεν ως ο μισήσων, μίσει δε ως φιλήσων. Να αγαπάς, σαν να πρόκειται να μισήσεις, και να μισείς σαν να πρόκειται να αγαπήσεις.
v Άριστον δοκείν, οίκον είναι εν ω τοιούτος εστίν ο δεσπότης δι’ αυτόν, οίος έξω διά τον νόμον. Άριστη μου φαίνεται η οικία στην οποία ο οικοδεσπότης της μέσα σε αυτήν συμπεριφέρεται με τον ίδιο τρόπο επειδή την σέβεται, όπως συμπεριφέρεται κι έξω επειδή σέβεται τον νόμον.
v Το μεν ισχυρόν γενέσθαι, της φύσεως έργον. Το δε λέγειν δύνασθαι τα συμφέροντα τη πατρίδι, ψυχής ίδιον και φρονήσεως. Το να είναι κανείς ισχυρός είναι έργο της φύσης. Το να μπορεί να λέει όμως αυτά που συμφέρουν την πατρίδα είναι γνώρισμα της ψυχής και της σύνεσης.
v Πείσας λάβε, μη βιασάμενος. Να παίρνεις όταν έχεις πείσει τον άλλον, όχι με την βία.
v Νόει το πραττόμενον. Να κατανοείς αυτό το οποίο κάνεις.
v Ό,τι αν αγαθόν πράττης, Θεούς μη σεαυτόν αιτιών. Ό,τι καλό κάνεις, να το αποδίδεις στους θεούς όχι στον εαυτό σου.
v Κτήσαι εν μεν νεότητι ευπραξίαν, εν δε τω γήρα σοφίαν. Να αποκτάς στην μεν νεότητά σου την ευτυχία από της σωστές πράξεις, στην γεροντική σου δε ηλικία, σοφία.
v Εφόδιον από νεότητος εις γήρας αναλάμβανε σοφίαν. Βεβαιότερον γαρ τούτο άλλων κτημάτων. Από τη νεανική σου ηλικία να παίρνεις σαν αναγκαίο εφόδιο για τα γηρατειά την σοφία. Γιατί αυτή είναι το σταθερότερο απόκτημα από όλα τα άλλα.
v Ων η τύχη κυρία δούναι και αφελέσθαι, ου δεήσει ουδενός. Δεν έχεις ανάγκη κανενός πράγματος, από εκείνα που η τύχη έχει το δικαίωμα να σου τα δίνει ή να σου τα αφαιρεί.
Έγινε γνωστός για την δικαιοσύνη του και την ρητορική του δεινότητα. Ο Σάτυρος ο περιπατητικός, που έγραψε τις βιογραφίες των Σοφών, ονόμασε το Βίαντα «προκεκριμένον των Επτά». Σύμφωνα με τον Σάτυρο, όταν κάποτε οι Αθηναίοι, σύμφωνα με κάποιο θρύλο, βρήκαν, ενώ ψάρευαν, ένα χάλκινο τρίποδα με την επιγραφή «τω σοφώ», δηλαδή στον σοφό, έστειλαν το εύρημα τους στο Βίαντα, κρίνοντάς τον σαν τον σοφότερο άνδρα της εποχής του.
Ήταν άνθρωπος ανιδιοτελής, δίκαιος, εγκρατής και λιτοδίαιτος. Τα δύο πιο κύρια γνωρίσματα του ήταν η ρητορική του δεινότητα και το ακοίμητο πνεύμα της δικαιοσύνης, απ` το οποίο διακατέχονταν. Στα δικαστήρια συνηγορούσε πάντα δωρεάν, υπερασπίζοντας σ` αυτά τους αδικούμενους πολίτες. Όταν ήταν αναγκασμένος να καταδικάσει κάποιον σε θάνατο, δάκρυζε.
Λέγεται ότι κάποτε απελευθέρωσε κάποιες γυναίκες που είχαν γίνει δούλες, καταβάλλοντας τα λύτρα και αφού τις δίδαξε και τις προίκισε, τις έστειλε πίσω στους δικούς τους, στην Μεσσηνία.
Ο Βίας ήταν γνωστός στην αρχαιότητα για τη μεγάλη αγάπη που έτρεφε στην γενέτειρα πατρίδα του και παροιμιώδης έμεινε η μεγάλη δικανική του δεινότητα. Ο Βίας πέθανε σε ηλικία 85 χρονών περίπου, καθώς αγόρευε στο δικαστήριο. Όπως διηγείται ο Διογένης ο Λαέρτιος, πέθανε όπως πεθαίνουν όλοι οι δίκαιοι άνθρωποι.
Έγραψε το ποίημα «Περί Ιωνίας, τίνα μάλιστ’ αν τρόπον ευδαιμονοίη» (με ποίον τρόπο δηλαδή θα μπορούσε να ευτυχήσει η Ιωνία), με δύο χιλιάδες στίχους.
Οι Πριηνείς τίμησαν το σοφό, τόσο ενόσω ακόμη ζούσε, όσο και μετά το θάνατό του, όταν και του έστησαν μεγαλοπρεπές μνημείο, το λεγόμενο «Τευτάμειον τέμενος» (από το όνομα του πατέρα του, που λεγόταν Τεύταμος ή Τεντεμίδης).
Χαρακτηριστικά αναφέρεται πως όταν η πατρίδα του Πριήνη κατακτήθηκε από τους Πέρσες, οι δε συμπολίτες του έφευγαν πρόσφυγες από εκεί, συναποκομίζοντας και τα υπάρχοντά τους, κάποιος τον ρώτησε γιατί κείνος δεν παίρνει κάτι μαζί του στη φυγή οπότε, ο Βϊας του απάντησε: «Τα εμά πάντα μετ` εμού φέρω», δηλαδή «Ότι έχω μαζί μου το φέρνω», εννοώντας πως δεν είχε κάτι για να πάρει και αυτός, όπως οι άλλοι.
Αναφέρεται επίσης ότι ο Ηράκλειτος, ο οποίος πολύ τον είχε εκτιμήσει, είπε για τον Βία: «Εν Πριήνη Βίας εγένετο ο Τευταμείω, ου πλείων λόγος ή των άλλων», υποδηλώνοντας έτσι πως ο Βίας ήτανε ανώτερος από τους άλλους έξη της χορείας των εφτά αρχαιοελλήνων σοφών.
Αποφθέγματα του Βίαντα του Πριηνέα
v Οι αγαθοί ευαπάτητοι. Οι καλοί εύκολα εξαπατώνται.
v Μήτε ευήθης ίσθι μήτε κακοήθης. Ούτε αγαθιάρης να είσαι, ούτε κακοήθης.
v Ό αν έλη, βεβαίως τηρών διάμενε. Εκείνο το οποίο ήθελες εκλέξει να κάνεις, συνέχισέ το σταθερά.
v Βραδέως εγχείρει τοις πραττομένοις. Εγχειρίσας δε πράττε βεβαίως. Να επιχειρείς αργά (και κατόπιν σκέψεως) αυτά τα οποία πρόκειται να κάνεις. Όταν όμως τα ξεκινήσεις να ενεργείς με αποφασιστικότητα.
v Βραδέως εγχείρει, ό δ’ αν άρξη διαβεβαιού. Βραδέως να επιχειρείς κάτι. Εκείνο όμως που θα αρχίσεις να κάνεις να το παρακολουθείς ότι θα γίνει.
v Ατυχή είναι τον ατυχίαν μη φέροντα. Ατυχής είναι εκείνος που δεν μπορεί να υποφέρει την ατυχία.
v Το γνώθι σαυτόν χρήσιμον εις νουθεσίαν των αλαζόνων, οι υπέρ την εαυτών δύναμιν φλυαρούσιν. Το να γνωρίσει κανείς τον εαυτό του είναι ωφέλιμο στους αλαζόνες, οι οποίοι φλυαρούν υπερβάλλοντες την δύναμή τους.
v Αφροσύνην μη προσδέχου. Την αφροσύνη να μην την παραδέχεσαι.
v Φρόνησιν αγάπα. Να αγαπάς την σύνεση.
v Δοκεί ένδοξος γενέσθαι και βασιλεύς και τύραννος ει τρόποις χρώτο τοις νόμοις της πατρίδος. Είναι φανερό ότι θα γινόταν ένδοξος και Βασιλεύς και Τύραννος, εάν συμπεριφερόταν σύμφωνα με τους Νόμους της Πατρίδας.
v Άρχεσθαι μαθών, άρχειν επιστήση. Αν μάθεις πρώτα να κυβερνάσαι, θα μάθεις και να κυβερνάς.
v Κρατίστην είναι δημοκρατίαν εν ή πάντες ως τύραννον φοβούνται τον νόμον. Η πλέον καλή από όλες τις δημοκρατίες, είναι εκείνη στην οποία όλοι σαν τύραννο φοβούνται τον νόμο.
v Τι γλυκύ ανθρώποις; Ελπίς. Τι είναι γλυκό στους ανθρώπους; Η Ελπίδα.
v Ανάξιον άνδρα μη επαίνει διά πλούτον. Τον ανάξιο άνδρα μην τον επαινείς για τα πλούτη του.
v Νόσος ψυχής, το των αδυνάτων εράν. Είναι αρρώστεια της ψυχής, το να επιθυμεί κανείς τα αδύνατα.
v Των θανάτων κακός εστίν ο από των νόμων επαγόμενος . Από τους θανάτους κακός είναι εκείνος, ο οποίος προκαλείται από την επιβολή του Νόμου.
v Ζην κρίττόν εστι επί στοιβάδος κατακείμενον και θαρρείν ή ταράττεσθαι χρυσήν έχοντα κλίνην. Είναι προτιμότερο να ζει κανείς ξαπλωμένος πάνω σε στρώμα φτωχικό και να διατηρεί το θάρρος του, παρά να αγωνιά πάνω σε χρυσό κρεβάτι.
v Περί θεών λέγε, ως εισίν. Για τους θεούς να μιλάς όπως τους αρμόζει.
v Των ζώων χαλεπώτατόν εστι, των μεν αγρίων ο τύραννος, των δε ημέρων ο κόλαξ. Από όλα τα ζώα τα χειρότερα είναι, από τα μεν άγρια ο τύραννος, από τα δε ήμερα ο κόλακας.
v Λάλει καίρια. Να λες τα σωστά.
v Μη ταχύ λάλει. Μανίαν γαρ εμφαίνει. Να μην βιάζεσαι να μιλάς. Γιατί αυτό δείχνει άνθρωπο μανιακό.
v Φίλει μεν ως ο μισήσων, μίσει δε ως φιλήσων. Να αγαπάς, σαν να πρόκειται να μισήσεις, και να μισείς σαν να πρόκειται να αγαπήσεις.
v Άριστον δοκείν, οίκον είναι εν ω τοιούτος εστίν ο δεσπότης δι’ αυτόν, οίος έξω διά τον νόμον. Άριστη μου φαίνεται η οικία στην οποία ο οικοδεσπότης της μέσα σε αυτήν συμπεριφέρεται με τον ίδιο τρόπο επειδή την σέβεται, όπως συμπεριφέρεται κι έξω επειδή σέβεται τον νόμον.
v Το μεν ισχυρόν γενέσθαι, της φύσεως έργον. Το δε λέγειν δύνασθαι τα συμφέροντα τη πατρίδι, ψυχής ίδιον και φρονήσεως. Το να είναι κανείς ισχυρός είναι έργο της φύσης. Το να μπορεί να λέει όμως αυτά που συμφέρουν την πατρίδα είναι γνώρισμα της ψυχής και της σύνεσης.
v Πείσας λάβε, μη βιασάμενος. Να παίρνεις όταν έχεις πείσει τον άλλον, όχι με την βία.
v Νόει το πραττόμενον. Να κατανοείς αυτό το οποίο κάνεις.
v Ό,τι αν αγαθόν πράττης, Θεούς μη σεαυτόν αιτιών. Ό,τι καλό κάνεις, να το αποδίδεις στους θεούς όχι στον εαυτό σου.
v Κτήσαι εν μεν νεότητι ευπραξίαν, εν δε τω γήρα σοφίαν. Να αποκτάς στην μεν νεότητά σου την ευτυχία από της σωστές πράξεις, στην γεροντική σου δε ηλικία, σοφία.
v Εφόδιον από νεότητος εις γήρας αναλάμβανε σοφίαν. Βεβαιότερον γαρ τούτο άλλων κτημάτων. Από τη νεανική σου ηλικία να παίρνεις σαν αναγκαίο εφόδιο για τα γηρατειά την σοφία. Γιατί αυτή είναι το σταθερότερο απόκτημα από όλα τα άλλα.
v Ων η τύχη κυρία δούναι και αφελέσθαι, ου δεήσει ουδενός. Δεν έχεις ανάγκη κανενός πράγματος, από εκείνα που η τύχη έχει το δικαίωμα να σου τα δίνει ή να σου τα αφαιρεί.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου