Η ΑΡΧΑΙΑ ΣΠΑΡΤΙΑΤΙΣΣΑ

Στις διαφορές του δωρικού από το ιωνικό δίκαιο στηρίζεται και η διαφοροποίηση του κοινωνικού ρόλου της γυναίκας στη Σπάρτη. Οι Σπαρτιάτισσες δεν ήταν υποχρεωμένες να εργάζονται, αφού όλες οι εργασίες στην πόλη γίνονταν από τους είλωτες. Η δομή αυτή της Σπαρτιατικής κοινωνίας επέτρεπε στους ομοίους να ασχολούνται μόνο με την στρατιωτική τους εκπαίδευση και τα κοινά. Επέτρεπε επίσης στις γυναίκες να διατηρούν μια υψηλή κοινωνική θέση, που δεν τις άφηνε να περνούν τη μέρα τους υφαίνοντας ή γνέθοντας μέσα στους γυναικωνίτες, όπως οι Αθηναίες. Αντίθετα, από μικρή κιόλας ηλικία, η Σπαρτιάτισσα γυμνάζεται στις παλαίστρες και στα στάδια, συμμετέχει σε τελετές με αθλητικό χαρακτήρα και είναι γνωστή για τις αθλητικές της επιδόσεις. Αυτό εκφράζει εν μέρει την αντίληψη του νομοθέτη για την ευγονία και προσδιορίζει την ουσιαστική θέση της γυναίκας στο κοινωνικό και πολιτικό σύστημα, σαν εργαλείο αναπαραγωγής ανδρών ικανών να υπερασπίσουν την άμυνα της πόλης.

Η εσωτερική δομή της Σπαρτιατικής οικογένειας είναι και αυτή διαφορετική από αυτήν της Αθηναϊκής. Εδώ ο γάμος πραγματοποιείται με αρπαγή της νύφης, και μένει κρυφός, τουλάχιστον μέχρι να κλείσει ο σύζυγος τα τριάντα του χρόνια, ηλικία κατά την οποία εγκαταλείπει τη ζωή στο στρατώνα. Η παντρεμένη γυναίκα κουρευόταν, φορούσε ανδρικά ρούχα (μεταμφίεση με αποτροπαϊκό χαρακτήρα) και μεταφερόταν στο σπίτι του γαμπρού. Πιθανολογούμε ότι η γνώμη της στην επιλογή του συζύγου δεν έπαιζε και εδώ κανένα ρόλο, αφού ο σύζυγος μπορούσε να τη μοιράζεται με τα αδέλφια του, να την παραχωρεί σε κάποιον τρίτο, που ήθελε να αποκτήσει μαζί της γερά παιδιά, ή ακόμη και να την υποχρεώνει να τεκνοποιεί με κάποιον νεότερό του, προκειμένου να αποκτήσει από αυτήν απογόνους. Γι’ αυτό το λόγο και η μοιχεία, ως αδίκημα, δεν επιφέρει τις ποινές που προβλέπει το Αθηναϊκό δίκαιο, ειδικότερα δε όταν αντικείμενό της είναι η αναπαραγωγή και αφού τα παιδιά αποτελούν ιδιοκτησία της πόλης. Ο μοιχός στη Σπάρτη υποχρεώνεται μόνο στην καταβολή χρηματικού προστίμου.

Όσον αφορά τα κληρονομικά δικαιώματα, η πατρούχοςκληρονομούσε τον πατρικό κλήρο και είχε δικαίωμα να κατέχει διάφορα αγαθά, πράγμα που της επέτρεπε να ζει με αταξία και πολυτέλεια και πιθανόν μέσω της περιουσίας της να ασκούσε κάποια επιρροή στο πολιτικό γίγνεσθαι της πόλης. Ας μη γελιόμαστε όμως, ο αποκλεισμός των γυναικών από το δημόσιο βίο της πόλης είναι κοινό γνώρισμα όλων των πολιτικών συστημάτων. Η Σπαρτιάτισσα αποκλείεται από τις πολιτικές αποφάσεις που καθορίζουν την τύχη της πόλης της και παρότι ενίοτε ξεφεύγει από την πατρική ή τη συζυγική κηδεμονία, η πολιτική δεν παύει να αποτελεί για τη Σπάρτη «έναν κλειστό χώρο, όπου οι άνδρες προσαρμόζονταν στους πολιτιστικούς κανόνες της κοινότητας».